In Minerva werd reeds meermaals aandacht besteed aan het nut van intra-articulaire toediening van hyaluronzuur bij gonartrose. Een RCT toonde aan dat hyaluronzuurinfiltraties even effectief waren als NSAID’s (1). Een zorgvuldig uitgevoerde meta-analyse besloot dat er geen onderbouwing is voor een klinisch relevant effect van intra-articulaire infiltraties met hyaluronzuur vergeleken met placebo (2). Nog vijf andere meta-analyses (3-7) kwamen tot hetzelfde besluit. Recent nog bespraken we de resultaten van een meta-analyse die het effect van intra-articulaire toediening van hyaluronzuur vergeleek met corticosteroïden. De geïncludeerde studies waren echter van onvoldoende methodologische kwaliteit om betrouwbare conclusies te kunnen trekken. We besloten dat intra-articulaire injecties met hyaluronzuur of corticosteroïden geen voordeel bieden in de praktijk (8).

In een recente meta-analyse (9) werd nogmaals het effect van hyaluronzuurinfiltraties (viscosupplementatie) nagegaan bij knieartrose. Alle beschikbare gepubliceerde en ongepubliceerde gerandomiseerde studies die viscosupplementatie vergeleken met placebo of geen behandeling werden geïncludeerd in het onderzoek. Liefst 89 RCT’s bij in totaal 12 667 patiënten werden weerhouden voor analyse, waaronder 6 nooit voordien gepubliceerde onderzoeken. 71 studies toonden een significante maar klinisch weinig relevante verbetering van de pijnscore en de functionaliteit van de knie. In de 18 overige studies zag men geen noemenswaardige verbetering van pijn of functionaliteit. In 6 studies stelde men met viscosupplementatie zelfs een niet-significante toename van het risico op inflammatoire opstoot vast en in 14 studies een significante toename van het risico op ernstige ongewenste effecten (RR 1,41;95% BI van 1,02 tot 1,97). De auteurs concluderen dan ook dat viscosupplementatie een minimaal of zelfs geen relevant effect heeft op pijn en functionaliteit bij knieartrose. Op basis van het beperkte effect en een verhoogd risico op ernstige ongewenste effecten zijn de auteurs van mening dat viscosupplementatie best ontmoedigd wordt bij knieartrose.

Deze meta-analyse brengt verdere verduidelijking in het debat rond de zin en onzin van viscosupplementatie. Zeer interessant is dat de auteurs erin slaagden om ook ongepubliceerde data te includeren, waaronder 6 commercieel opgezette maar nooit gepubliceerde studies  (1 357 patiënten). Hierdoor wordt tegemoet gekomen aan één van de belangrijkste ontbrekende schakels in het debat, met name de potentiële publicatiebias van negatieve resultaten, die niet gepubliceerd worden omwille van commerciële of andere redenen. Een beperking van deze meta-analyse is echter de pooling van klinisch heterogene studies. Zo zijn de onderzochte populaties heterogeen in demografische variabelen en graad van artrose. Ook de aard en de dossage van de gebruikte producten zijn verschillend, alsook de meting van het effect op pijn en functionaliteit. Aldus kunnen alleen algemene conclusies worden geformuleerd en is het best mogelijk dat bepaalde subgroepen of formularia tot betere of slechtere resultaten leiden dan gemiddeld.

Besluit van Minerva

Deze meta-analyse toont dat viscosupplementatie slechts een beperkt effect heeft op de pijn en de functionaliteit bij knieartrose en gepaard gaat met een verhoogd risico van ernstige ongewenste effecten.

Referenties

1. Luyten FP. Zijn hyaluronzuurinfiltraties effectief bij gonartrose? Minerva 2003;2(8):130-2.
2. Van driel M. Intra-articulair hyaluronzuur bij gonartrose. Minerva 2006;5(3):44-6.
3. Modawal A, Ferrer M, Choi HK, Castle JA. Hyaluronic acid injections relieve knee pain. J Fam Pract 2005;54:758-67.
4. Wang CT, Lin J, Chang CJ, et al. Therapeutic effects of hyaluronic acid on osteoarthritis of the knee. A meta-analysis of randomized controlled trials. J Bone joint Surg Am 2004;86-A:538-45.
5. Bellamy N, Campbell J, Robinson V, et al. Viscosupplementation for the treatment of osteoarthritis of the knee. Cochrane Database Syst Rev 2006, Issue 2.
6. Lo GH, LaValley M, McAlindon T, Felson DT. Intra-articular hyaluronic acid in the treatment of knee osteoarthritis: a meta-analysis. JAMA 2003;290:3115-21.
7. Medina JM, Thomas A, Denegar CR. Knee osteoarthritis; should your patient opt for hyaluronic acid injection? J Fam Pract 2006;55:669-75.
8. Chevalier P. Gonartrose: intra-articulaire toediening met hyaluronzuur of met corticosteroïden? Minerva online 28/08/2010.
9. Rutjes AW, Jüni P , da Costa BR, et al. Viscosupplementation for osteoarthritis of the knee. A systematic review and meta-analysis. Ann Int Med 2012;157:180-92.